Materiały, tkaniny, dzianiny – to pojęcia, które wszyscy znamy, ponieważ to właśnie z nich wyprodukowano wiele rzeczy, które nas otaczają. Na przykład ubrania, tekstylia dekoracyjne, użytkowe, leżak na plażę czy podręczną torbę na zakupy. Co wiemy o tkaninach, jak powstają i jak wykorzystuje się ich właściwości?
Na początku jest włókno…
Zanim powstanie jakakolwiek tkanina musi być odpowiedni surowiec. W tym przypadku są to włókna, które najogólniej dzielimy na chemiczne i naturalne.
Naturalne dzielimy na:
- włókna pochodzenia zwierzęcego – np. wełna, jedwab naturalny
- włókna pochodzenia roślinnego – m.in. len, bawełna, jedwab sztuczny
Włókna chemiczne dzielimy na:
-włókna syntetyczne –powstają ze związków niedostępnych w przyrodzie np. poliester, poliamid, akryl, polipropylen elastan,
-włókna sztuczne– powstają ze związków dostępnych w przyrodzie i dzielą się na organiczne np. celulozowe- wiskozowe, octanowe, białkowe
oraz nieorganiczne szklane, azbestowe.
Bardzo często mylimy pojęcia i na włókna syntetyczne mówimy sztuczne.
Na czym polega różnica? Otóż włókno sztuczne, takie jak chociażby wiskoza, powstają z naturalnych składników. W tym przypadku jest to celuloza drzewna. W procesie przetwarzania chemicznego, powstaje surowiec, który nie jest „plastikowy”, ale też nie jest już naturalny. Inaczej wygląda produkcja włókien syntetycznych (poliester, poliamid, akryl itp.). Głównym składnikiem jest tu ropa naftowa i jej pochodne.
Warto wiedzieć, że włókna poliestrowe produkuje się wykorzystując powtórnie… plastikowe butelki.
Zobacz też: hurtownia materiałów i tkanin
A jak powstają tkaniny i dzianiny?
Do produkcji tkanin niezbędna jest przędza, którą wytwarza się właśnie z włókien. Dopiero mając przędzę można wyprodukować materiały, z których uszyte są nasze ubrania, pościel czy… namiot. W zależności od zastosowanych włókien i technologii wytwarzania powstaną tkaniny albo dzianiny.
Produkcja tkanin
Tkaniny powstają na krosnach.
Tkanina to wyrób płaski powstały w wyniku prostopadłego przeplatania się dwóch układów przędzy osnowowej i wątkowej w pewnym założonym porządku.
Osnowa przebiega wzdłuż długości tkaniny a wątek zawsze poprzecznie.
O właściwościach i zastosowaniu tkaniny decydują: splot, grubość przędzy, gęstość osnowy i wątku
Podstawowe sploty to:
- płócienny – prosty układ „w kratkę”, stosowany do produkcji tkanin przewiewnych, trwałych, ale także miękkich z meszkiem (np. flanela, microfibra) Stosuje się m.in. w produkcji aksamitu, batystu, kory, popeliny, tafty
- skośny – najpopularniejsze typy to splot skośny wzmocniony, skośny łamany (tzw. jodełka) i skośny wielorządkowy; wykorzystywany do produkcji tkanin grubych i wytrzymałych, ale też do delikatnych i miękkich jedwabi; gatunki tkanin to np. drelich, dżins, flanela, flausz, gabardyna
- atłasowy - wykorzystywany w produkcji tkanin gładkich, mieniących się, błyszczących, np. atłas, satyna. Tym splotem produkowana jest najszlachetniejsza podszewka wiskozowa stosowana w ekskluzywnej odzieży.
Dzięki różnym wariantom podstawowych splotów uzyskuje się tkaniny o pożądanych właściwościach termicznych, elastyczne, przewiewne lub o efektownej fakturze.
Produkcja dzianin
To wyroby włókiennicze powstałe na maszynach zwanych dziewiarkami. Dzielą się one na okrągłe gdzie produkcja dzianiny odbywa się bezpośrednio z nawojów założonych na ramę oraz płaskie zwane osnowowymi wymagające przygotowania osnowy. W obu technikach nie występuje drugi układ nitek jak w przypadku tkanin.
Czym się różni dzianina od tkaniny?
W przypadku tkaniny łatwo jest oddzielić nitki osnowy i wątku. W przypadku dzianiny szczególnie powstałej na osnowarkach i z użyciem przędz syntetycznych jest to czasami niemożliwe. W dzianinie przędza tworzy oczka. Mogą się one układać w kolumienki lub rządki. Mogą mieć różną fakturę, grubość, właściwości, są rozciągliwe (nawet bez domieszki elastycznych włókien) i najczęściej miękkie. Najczęściej produkowane są dzianiny poliestrowe i bawełniane, np. trykot, dresówka czy dżersej oraz ich mieszanki.
Poliester – syntetyczny przebój
Poliester jest materiałem, który powstaje z włókien syntetycznych, czyli niewystępujących naturalnie. Produkuje się go z masy polimerowej, na bazie pochodnych ropy naftowej i glikolu etylenowego, w procesie topienia w bardzo wysokich temperaturach. Polimer który powstaje poddaje się przędzeniu otrzymując przędzę. Z niej w zależności od technologii wytwarzane są tkaniny lub dzianiny poliestrowe.
Właściwości i zastosowanie poliestru
Wielki sukces tkanin poliestrowych wynika ze szczególnych właściwości materiałów uzyskiwanych w opisanym procesie. Tkaniny poliestrowe docenia się m.in. z względu na ich trwałość i odporność na zmiany temperatur. Na tym jednak koniec długiej listy zalet poliestru:
- jest sprężysty i mało gniotliwy, szybko wraca do swojej pierwotnej formy
- jest wytrzymały na zerwanie
- jest niehigroskopijny i odporny na zaplamienia
- jest wodoodporny i wodoszczelny
- nie blaknie na słońcu, zachowuje kolory
- jest odporny na wilgoć, grzyby, pleśń i kwasy
- łatwo go zabarwić, a kolory są trwałe
- można go prać w temperaturze 30-60°C.
Dzięki temu tkaniny poliestrowe znajdują szerokie zastosowanie, np. w produkcji odzieży sportowej, chroniącej przed deszczem czy wiatrem. Lubimy także miłe, miękkie ubrania z polaru - kolorowe, nie gniotą się i szybko schną. Materiały poliestrowe wykorzystuje się także do produkcji namiotów, parawanów, akcesoriów na taras czy do ogrodu (markizy, parasole, meble).
Poliester i materiały naturalne
Można powiedzieć, że to bardzo udany mariaż. Nie zawsze i nie dla każdego sprawdzą się ubrania wykonane w 100% z poliestru. Natomiast kombinacja wełny, bawełny czy lnianego płótna z poliestrem zapewnia i komfort noszenia i praktyczne użytkowanie. Popularna i lubiana bawełna z dodatkiem poliestru będzie mniej gniotliwa, łatwiej będzie ją uprać, wyprasować, nie będzie się kurczyć. Wełna z poliestrem stanie się bardziej wytrzymała i odporna na wilgoć oraz rozciąganie. Z kolei idealne na lato płótno lniane nie będzie się tak bardzo gniotło, zachowując swoje podstawowe walory (trwałość, antyalergiczność, przewiewność).